Dolf Logemann, 18-12-2020
De foto 'Wasdag' bij de wandeling Het Groot Graffel is een heel bijzondere. Deze is namelijk een paar dagen na de bevrijding van Warnsveld genomen. Op 4 en 5 april 1945 heeft rond het gesticht een ware veldslag tussen Canadese troepen en fanatiek tegenstand biedende Duitsers plaatsgevonden. De psychiatrische instelling werd daarbij door de Canadezen vanuit het zuiden aangevallen, omdat men geïnformeerd was dat het om een Duitse vesting zou gaan. In wekelijkheid hadden de Duitsers op dat moment al de stellingen rond de inrichting verlaten. In het Groot-Graffel zaten op dat moment honderden patiënten, niet alleen uit Zutphen maar ook uit instellingen in de kuststreek (o.a. Santpoort en Castricum) die eerder naar de Achterhoek waren geëvacueerd. De patiënten werden bij de aanvallen in allerijl naar de kelders gebracht en hebben daar vele angstige uren doorgebracht. Door de granaatinslagen vielen er dertien doden. Er kwam pas een einde aan de beschietingen toen de geneesheer-directeur Van den Bork in doktersjas en met een witte doek door de linies heen de Canadezen bereikte. Niet lang daarna herhaalde de situatie zich toen een tweede eskadron Canadezen vanuit de oostkant aanviel, evenmin op de hoogte van het feit dat het om een ziekenhuis ging. Ook toen is een van de doctoren (psychiater Van Raa) met een hoofdverpleger (Nonnekes) door de linies naar de Canadezen gelopen. Op de foto is de oorlogsschade aan de rechterkant nog te zien. De wasdag werd georganiseerd nadat de patiënten uit hun benarde situatie waren bevrijd en ook waren bijgevoed door de Canadezen. Ze hadden dagenlang in hun schuilkelder vrijwel niets te eten gehad en ook al voor die tijd waren de omstandigheden in het ziekenhuis beroerd. In de hele maand april 1945 stierven in het Groot-Graffel 79 patiënten, de meeste als gevolg van een tyfus-epidemie.